زئولیت در دستگاه‌های اکسیژن‌ساز (Oxygen Concentrator) یکی از حیاتی‌ترین اجزاست. در ادامه به‌صورت جامع توضیح می‌دهم که زئولیت چیست، چگونه کار می‌کند، چه انواعی دارد و چه نکاتی برای نگهداری آن باید رعایت شود 👇
🔬 زئولیت چیست؟
زئولیت (Zeolite) یک جذب‌کننده‌ی مولکولی طبیعی یا مصنوعی است که ساختاری متخلخل دارد. این ماده قادر است نیتروژن (N₂) را از هوا جدا کند و اجازه عبور به اکسیژن (O₂) بدهد.
در اکسیژن‌سازها از نوع مصنوعی و با خلوص بالا استفاده می‌شود، چون کارایی و پایداری بیشتری دارد.
⚙️ نحوه عملکرد زئولیت در اکسیژن‌ساز
اکسیژن‌سازها با استفاده از فناوری PSA (Pressure Swing Adsorption) کار می‌کنند:
- هوای محیط توسط کمپرسور وارد سیستم می‌شود.
- هوای فشرده وارد ستون‌های پرشده با ذرات زئولیت می‌شود.
- در فشار بالا، زیولیت نیتروژن را جذب کرده و اکسیژن عبور می‌کند.
- پس از اشباع شدن، ستون با کاهش فشار، نیتروژن را آزاد می‌کند (فرآیند تخلیه).
- این چرخه بین دو ستون زئولیت به‌صورت متناوب انجام می‌شود تا خروجی پیوسته‌ی اکسیژن خالص فراهم شود.
🧪 انواع رایج زئولیت در اکسیژن‌سازها
زئولیت‌ها بر اساس اندازه حفره‌ها و ترکیب شیمیایی، به چند نوع تقسیم می‌شوند. متداول‌ترین‌ها عبارتند از:
نوع زئولیت ویژگی خلوص اکسیژن خروجی
LiX (Lithium X)
| بازده بالا، جذب نیتروژن قوی
| 93–96%
|
LiLSX (Low Silica X)
| مدرن‌ترین نوع، مناسب برای دستگاه‌های خانگی
| 94–96%
|
NaX (Sodium X)
| ارزان‌تر، اما بازده پایین‌تر
| 85–90%
|
دستگاه‌های جدیدتر معمولاً از LiLSX Zeolite استفاده می‌کنند چون کارایی انرژی و خلوص اکسیژن بهتری دارد.
🧯 عمر مفید زئولیت
- معمولاً بین 10٬000 تا 20٬000 ساعت کارکرد دارد.
- عمر آن به کیفیت فیلتر هوا، رطوبت محیط، و فشار کاری دستگاه بستگی دارد.
- اگر اکسیژن خروجی کمتر از حد استاندارد شود (مثلاً به زیر 85% برسد)، احتمالاً زئولیت نیاز به تعویض دارد.
🛠 علائم خرابی یا اشباع زئولیت
- افت خلوص اکسیژن
- افزایش صدای کمپرسور
- بالا رفتن دمای دستگاه
💡 نکات نگهداری و افزایش عمر زئولیت
- رطوبت دشمن زئولیت است؛ همیشه از خشک بودن فیلتر هوا و محیط مطمئن شوید.
- فیلترهای ورودی هوا را به‌موقع تمیز یا تعویض کنید.
- در صورت عدم استفاده طولانی‌مدت، دستگاه را در محیط خشک و خنک نگهداری کنید.
- در صورت نیاز به تعویض، از زئولیت با دانه‌بندی و گرید مشابه کارخانه سازنده استفاده کنید.
زئولیت اکسیژن‌ساز اگر در حوزه تولید، تعمیر یا فروش دستگاه‌های اکسیژن‌ساز فعالیت دارید، کیفیت زئولیت مورد استفاده یکی از عوامل کلیدی عملکرد دستگاه شماست
